Kamulaştırmasız El Atma Davası: Hukuki Detaylar, Süreçler ve Haklarınız

Kamulaştırmasız El Atma Nedir?

Kamulaştırmasız el atma, kamu idaresinin özel mülkiyete konu bir taşınmaza, Kamulaştırma Kanunu’na aykırı şekilde bedel ödemeden veya hukuki prosedürleri atlayarak fiilen veya hukuken el koymasıdır. Normal kamulaştırmada mülk sahibine taşınmazın piyasa değeri ödenirken, bu durumda idare mülkiyet hakkını ya fiilen işgal ederek ya da imar planı gibi hukuki düzenlemelerle kısıtlar.

Kamulaştırmasız El Atma Türleri ve Somut Örnekler

1. Fiili El Atma:

   • Tanım: İdarenin taşınmazı fiziken işgal etmesi.

   • Örnekler:

     • Belediyenin bir arsa üzerine yol yapması ve mülk sahibine haber vermemesi.

     • Enerji nakil hattı için özel arazinin bedelsiz kullanılması.

1. Hukuki Sonuç: İdare, işgal tarihinden itibaren ecrimisil (kullanım bedeli) ve zarar tazminatı ödemekle yükümlüdür.

1. Hukuki El Atma:

2. Tanım: İdarenin imar planı değişikliği veya kamu yararı kararıyla taşınmazın kullanımını hukuken kısıtlaması.

1. Örnekler:

   • Arsanın imar planında "yeşil alan" olarak belirlenmesi nedeniyle inşaat yapılamaması.

   • Taşınmazın "kültür varlığı" ilan edilerek satışının engellenmesi.

1. Hukuki Sonuç: Malik, tazminat davası açarak mülkün kamulaştırılmasını veya kısıtlamanın kaldırılmasını talep edebilir.

Kamulaştırmasız El Atma Durumunda Haklarınız ve Yasal Yollar

1. Tazminat Talebi:

   • Zarar Türleri:

     • Taşınmazın değer kaybı.

     • Kira gelirinin kesilmesi.

     • Eski hale getirme maliyeti.

1. Tazminat Hesaplama:

   • Taşınmazın kamulaştırma tarihindeki piyasa değeri.

   • Bilirkişi raporu ile objektif değerleme.

2. Mülkiyetin Bedele Çevrilmesi:

3. Şart: Eski hale getirme maliyeti, taşınmazın değerini aşarsa (örneğin, moloz dökülmesi nedeniyle arazi kullanılamaz hale gelmişse).

4. Yargıtay Kararı (HGK-K.2016/312): "Eski hale getirme bedeli, taşınmaz değerini aştığında mülkiyet idareye geçer ve bedel ödenir.”

1. İhtiyati Tedbir:

2. İdarenin devam eden fiili müdahalesini durdurmak için Asliye Hukuk Mahkemesi’ne başvurulabilir.

Önemli Süreler:

• Uzlaşma Şartı: 1956-1983 arası el atmalarda idareye başvuru zorunlu.

• Zaman Aşımı: Hukuki el atmalarda idareye 5 yıl süre tanınır; süre dolunca tazminat davası açılabilir.

Yargıtay İçtihatları ve Kritik Kararlar

1. HGK-K.2016/312:

   • "Eski hale getirme bedeli, taşınmaz değerini aşarsa mülkiyet idareye geçer."

2. HGK-K.2015/1773:

3. "İmar kısıtlaması hukuki el atmadır; tazminat idari yargıda talep edilir."

4. Y. 1/6 Kararı (1956):

5. "Kamulaştırmasız el koymada, malik değer karşılığını adli yargıda talep edebilir.”

Değer Tespiti Kriterleri (Kamulaştırma Kanunu Madde 11):

• Taşınmazın yüzölçümü, konumu, kamulaştırma tarihindeki resmî birim fiyatları.

• Yapıların maliyeti ve yıpranma payı.

İmar Planları ve Hukuki El Atma

• Sorun: Taşınmazın imar planında "kamu hizmet alanı" olarak belirlenip yıllarca uygulanmaması.

• Çözüm Yolları:

  1. Takas: İdare, malike başka bir taşınmaz teklif edebilir.

  2. Tazminat Davası: Malik, 5 yıl içinde idari yargıda dava açabilir.

  3. İptal Davası: İmar planının iptali için Danıştay’a başvuru.

Örnek Olay:Ankara Eryaman’da imar planında "kültür alanı" olarak belirlenen arsanın 20 yıl boyunca kamulaştırılmaması nedeniyle maliklerin açtığı dava sonucu Yargıtay, "idarenin pasifliği mülkiyet hakkını ihlal eder" hükmüne varmıştır (HGK-K.2019/984).

Kimler Dava Açabilir?

Kamulaştırmasız el atma davasını, gayrimenkulüne haksız olarak el atılan tapu sahibi açabilir. Eğer tapu sahibi malik ölmüşse mirasçılar da bu davayı açabilir.

Uzman Arabulucu

İnegöl Avukat Doğan Can DOĞAN

Danışma: 0553 343 64 91

Avukat Doğan Can DOĞAN KİMDİR? : 

https://www.dogancandogan.av.tr/hakk%C4%B1nda